ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΧΕΙ ΞΕΚΙΝΗΣΗ

 

Σχέδιο ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων / Πειραιάς δεν είναι μόνο το λιμάνι

 

Το εμβληματικό λιμάνι της Δημοκρατικής Αθήνας

Η ανάπτυξη του Πειραιά συνέπεσε με την ακμή της Δημοκρατικής Αθήνας και οφείλεται στο μεγάλο ενδιαφέρον και τις δημιουργικές πραγματώσεις δύο μεγάλων πολιτικών μορφών της εποχής: του Θεμιστοκλή και του Περικλή.

Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του Δήμου Πειραιά, τα έργα για την τείχιση και γενικά για την οχύρωσή του άρχισαν οπωσδήποτε πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.), αλλά αποπερατώθηκαν ανάμεσα στο 471 και το 465 π.Χ. Αργότερα (461-456 π.Χ.) ακολούθησαν άλλα έργα για την επέκταση των Μακρών Τειχών, ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση του Πειραιά με την Αθήνα. Και, τέλος, στην περίοδο 451-431 π.Χ. ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση και η οριστική διαμόρφωση της πόλης, με ένα υποδειγματικό, για την εποχή, πολεοδομικό σχέδιο που είχε εκπονηθεί από τον διάσημο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ιππόδαμο τον Μιλήσιο.

"Ο Πειραιάς είναι κομμάτι της Αθήνας, η οποία έχει ξεχάσει ότι έχει λιμάνι. Ως τέτοιο δημιουργήθηκε, το λέει η ιστορία του, η σύνδεσή του με την Αθήνα με τους δρόμους που έχουν βασιστεί πάνω στους αρχαίους άξονες, στην Πειραιώς και τη Συγγρού", μας λέει η Στ. Χρυσουλάκη, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων.

Μια αρχαία πόλη κάτω από τη σύγχρονη

Η πόλη του Πειραιά, όπως τη συναντάμε σήμερα, έχει χτιστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου πάνω στην αρχαία πόλη. Αυτό το μαρτυρούν οι κεντρικές οδοί που "πατάνε" πάνω στις αρχαίες αλλά και η πολεοδομική της λογική. "Κάτω από κάθε σπίτι, κτήριο, κήπο, δρόμο, έχουμε τα κατάλοιπα της αρχαίας πόλης", εξηγεί η Στ. Χρυσουλάκη.

Σήμερα, διασώζονται ίχνη σε δύο μεγάλους χώρους. Οι Αστικές πύλες στην είσοδο της πόλης από Αθήνα, έργο οχυρωματικό και κομμάτι του τείχους της πόλης και η Ηετιώνια πύλη που βρίσκεται σε ύψωμα στα "σύνορα" Πειραιά- Δραπετσώνας και είναι ορατή από το λιμάνι του Πειραιά. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της οχύρωσης του Πειραιά.

Οι κυριότεροι αρχαιολογικοί χώροι είναι τα τείχη της πόλης με τις δύο φάσεις τους, τα Θεμιστόκλεια και τα Κονώνεια, που βρίσκονταν στην περιοχή της σημερινής Πειραϊκής και εκτείνονταν ως την αρχή του Κανθάρου, του σημερινού λιμανιού.

"Τα τείχη στην πραγματικότητα 'στεφανώνουν' τη χερσόνησο του Πειραιά και υπήρξαν εμβληματικά κατά την αρχαιότητα, αφού επρόκειτο για την οχύρωση της Δημοκρατικής Αθήνας", σημειώνει η Στ. Χρυσουλάκη, εξηγώντας πως για να φαίνονται απροσπέλαστα υψώνονταν πάνω στον βράχο και δημιουργούσαν στεφάνη στο υψηλότερο σημείο του. "Ήταν σύμβολο της Δημοκρατικής Αθήνας και καμάρι των Αθηναίων, οι οποίοι κατέβαιναν στον Πειραιά για να τα επισκεφθούν και να δουν από κοντά τον στόλο από τις τριήρεις".

Στην περιοχή της Ζέας υπήρχαν και περίπου 196 Νεώσοικοι, όπου οι τριήρεις του πανίσχυρου αθηναϊκού στόλου "ξεχειμώνιαζαν" και επισκευάζονταν- συντηρούνταν. Σήμερα, κομμάτια των νεώσοικων διασώζονται στα υπόγεια πολυκατοικιών!

 

 

Τα έργα του μετρό ρίχνουν φως στη ζωή της αρχαίας πόλης

Όμως ο Πειραιάς έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Ως πόλη, λαξεύτηκε πάνω στον βράχο, κάτι που σημαίνει ότι δεν υπάρχει χώμα και βάθος στα θεμέλιά της. Έτσι, πολύ κοντά στην επιφάνεια βρίσκονται κομμάτια και στοιχεία της αρχαίας πόλης. Κάθε φορά που πραγματοποιείται ένα έργο, σχεδόν πάντα συνοδεύεται από τον εντοπισμό αρχαιοτήτων.

Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς με τα έργα που πραγματοποιούνται για την κατασκευή του μετρό στον Πειραιά. Με μια μεγάλη ανασκαφή που έγινε στον κεντρικό σταθμό, απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο, η Εφορεία Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το ΕΜΠ έφερε στο φως τα συστήματα ύδρευσης της αρχαίας πόλης, από τα κλασικά χρόνια έως το ρωμαϊκό υδραγωγείο.

Όπως μας ενημερώνει η προϊσταμένη της Εφορείας, με την κατασκευή του σταθμού, η Μετρό Α.Ε. θα αναλάβει την χρηματοδότηση για τη δημιουργία μόνιμης θεματικής έκθεσης που θα πραγματεύεται τον τρόπο ύδρευσης της πόλης κατά τις διαφορετικές περιόδους κατοίκησης.

"Θα είναι ένα από τα αξιοθέατα του Πειραιά. Πρόκειται για την πρώτη θεματική έκθεση σε σταθμό μετρό, όχι απλώς έκθεση των ευρημάτων. Θα υπάρχουν αντίγραφα σε φυσικό μέγεθος", τονίζει η Στ. Χρυσουλάκη υπογραμμίζοντας πως το μετρό "ρίχνει φως" στις περιόδους κατοίκησης της πόλης.

Έως την κατασκευή όμως του σταθμού, όσοι ενδιαφέρονται θα μπορούν να δουν τα όσα υπήρχαν κάτω από την πόλη στην εκπαιδευτική έκθεση που θα λειτουργήσει στο κτήριο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιά και Νήσων στην περιοχή των Αστικών πυλών, με ελεύθερη είσοδο.

Σχέδιο αναστήλωσης, ανάδειξης και παράδοσης στους πολίτες των αρχαιολογικών χώρων

Ο αντιπεριφερειάρχης Πειραιά Γ. Γαβρίλης, περιφερειακοί σύμβουλοι και αρχαιολόγοι επισκέφτηκαν πριν μερικές μέρες το αρχαίο θέατρο της Ζέας στον περιβάλλοντα χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά και την οχύρωση της αρχαίας πόλης στις αστικές πύλες, το Κονώνειο τείχος και την Ηετιώνεια πύλη.

Με εγκεκριμένες μελέτες, στόχος είναι η αποκατάσταση του διατηρητέου κτηρίου του παλαιού μουσείου, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ενός ολοκληρωμένου αρχαιολογικού πάρκου, με την ανάπλαση του οικοδομικού τετραγώνου.

Στόχος είναι το αρχαίο θέατρο να δοθεί στο κοινό και να πραγματοποιηθούν ξανά εκδηλώσεις και παραστάσεις σε συνεργασία με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ενώ το παλιό αρχαιολογικό μουσείο να λειτουργήσει ως μόνιμος χώρος ψυχαγωγίας με καφέ, αίθουσες περιοδικών εκθέσεων και σύγχρονη τέχνη.

Παράλληλα, σχεδιάζεται η απομάκρυνση μπάζων και ανάδειξη σημαντικού τμήματος (περίπου 800 μ.) του Κονωνείου τείχους. "Είναι αξιοσημείωτο ότι από την έναρξη των εργασιών μέχρι την αποπεράτωσή τους υπολογίζεται ότι θα απομακρυνθούν περίπου 140.000 κυβικά μέτρα χώμα, από επιχωματώσεις που είχαν γίνει την περίοδο της δικτατορίας", σημειώνει ο αντιπεριεφερειάρχης Πειραιά. Τελικός στόχος είναι η ανάδειξη των τειχών σε έκταση 2.5 χιλιομέτρων καθώς και ένα σχέδιο ανάδειξης περιπάτου και επίσκεψης τόσο από τη στεριά όσο και από την θάλασσα.

Επίσης, αποφασίστηκε η ανάδειξη και συμπλήρωση του αρχαιολογικού έργου στην Ηετιώνεια Ακτή, με την αποκατάσταση δύο ακόμα πύργων της οχύρωσης της αρχαίας πόλης του Πειραιά, έως το 2017.

Την ίδια στιγμή, εκτός από την αρχαιολογική κληρονομιά, ο Πειραιάς "κουβαλάει" και τη σύγχρονη ιστορία του, με βιομηχανικά κτήρια και νεοκλασικά αρχιτεκτονικά δείγματα. Στις σκέψεις των αρμοδίων είναι και το "μπλέξιμο" της ιστορίας, με θεματικές διαδρομές αλλά και εκδηλώσεις λόγου, με ανάδειξη του Πειραιά μέσα από την σύγχρονη λογοτεχνία, περιηγητές αλλά και αρχαία κείμενα.

ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΆΤΤΕΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ !

 

Κήρυξη – οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου Πειραιά και έγκριση του master plan του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς

​​Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κατά τη χθεσινή συνεδρίασή του εξέτασε και γνωμοδότησε υπέρ της κήρυξης και οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου στον Πειραιά και ακολούθως υπέρ της έγκρισης με όρους του Αρχικού Αναπτυξιακού Προγράμματος και της Μελέτης Διαχείρισης  (master plan) του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς. Κατά  τη συνεδρίαση παρέστησαν ο Δήμαρχος Πειραιά, Δημοτικοί Σύμβουλοι, εκπρόσωποι του ΟΛΠ και ευαισθητοποιημένοι πολίτες.

Η εξέταση της κήρυξης – οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου προηγήθηκε της εξέτασης του master plan του ΟΛΠ, το οποίο αποτελεί χωρική ρύθμιση, προκειμένου με την οριοθέτηση περιοχών που περιέχουν αρχαιότητες να κατοχυρωθεί θεσμικά η έγκρισή του, όπως προβλέπει ρητά ο αρχαιολογικός νόμος. Η διαδικασία εξέτασης από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στην ίδια συνεδρίαση της κήρυξης – οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου και της χωρικής ρύθμισης της επένδυσης ακολουθήθηκε στο πρόσφατο παρελθόν και στην αντίστοιχη περίπτωση του Ελληνικού, θωρακίζοντας θεσμικά την επένδυση.

Για το ζήτημα του αρχαιολογικού χώρου, τα μέλη του ΚΑΣ γνωμοδότησαν ομόφωνα υπέρ της κήρυξης και οριοθέτησης ως αρχαιολογικού χώρου της αρχαίας εντός των τειχών πόλης του Πειραιά, από τα τείχη έως την ακτογραμμή. Όπως έχει επανειλημμένα εξηγηθεί, με την κήρυξη αρχαιολογικού χώρου δεν επηρεάζεται η καθημερινότητα της πόλης ούτε εμποδίζεται η επένδυση στο λιμάνι. Κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι υπάρχουν σε πολλά αστικά κέντρα της χώρας, όπως το κέντρο της Αθήνας, χωρίς να εμποδίζεται η οικοδομική ή άλλη οικονομική δραστηριότητα.

Για το ζήτημα του master plan του ΟΛΠ το ΚΑΣ εξέτασε μόνο όσες επενδύσεις εμπίπτουν στο πεδίο των αρμοδιοτήτων του, σε συνέχεια σχετικής απόφασης της Επιτροπής Σχεδιασμού Ανάπτυξης Λιμένων. Το Συμβούλιο γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της έγκρισης των υποχρεωτικών επενδύσεων που εξέτασε, οι οποίες αφορούν στην κατ΄ εξοχήν λιμενική λειτουργία, με όρους που διασφαλίζουν την αρχαιολογική παρακολούθηση κατά το στάδιο εκτέλεσης των εργασιών και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων, όπως  εξάλλου προβλέπεται για όλα τα μεγάλα έργα. Περαιτέρω, το Συμβούλιο γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της έγκρισης και των προαιρετικών επενδύσεων που εξέτασε, θέτοντας όρους και περιορισμούς σε χρήσεις και στο μέγεθος κατασκευών, κάνοντας αποδεκτή τη γνώμη της ΕΣΑΛ, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία και ανάδειξη των σημαντικών αρχαιοτήτων που βρίσκονται εντός της χερσαίας λιμενικής ζώνης και σε άμεση εγγύτητα με αυτή.

Παράλληλα, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση επιβεβαιώνεται η ανάγκη υλοποίησης του προγράμματος της Πολιτιστικής Ακτής Πειραιά, για την επίτευξη των στόχων της οποίας κρίνεται απαραίτητη η λειτουργία του Δημόσιου Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων στο κτήριο του Silo.

Τέλος, το Συμβούλιο, γνωμοδότησε ομόφωνα κατά της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης εντός των υφιστάμενων από το παρελθόν αρχαιολογικών ζωνών Α΄ και Β΄ προστασίας στην Κυνόσουρα και στα Αμπελάκια Σαλαμίνας, για λόγους προστασίας του πολύ σημαντικού αρχαιολογικού και ιστορικού τόπου στον οποίο διαδραματίστηκε η ναυμαχία της Σαλαμίνας. Παράλληλα, το Συμβούλιο γνωμοδότησε να υπάρξει μέριμνα για την απομάκρυνση των υφισταμένων ναυπηγικών επιχειρήσεων στον ίδιο χώρο. 

Η προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αποτελεί εμπόδιο για το επενδυτικό πλάνο του ΟΛΠ και την οικονομική ανάπτυξη του Πειραιά, αντίθετα προσδίδει ισχυρή προστιθέμενη αξία με όρους βιωσιμότητας και αειφορίας.

«Κύµα πολιτισµού» χτυπά τον Πειραιά που ετοιµάζεται να αποκτήσει τέσσερα νέα µουσεία και τρεις νέους αρχαιολογικούς χώρους και από υποβαθµισµένος πολιτιστικά να υποδέχεται µε αξιώσεις τους χιλιάδες τουρίστες, οι οποίοι φτάνουν στο λιµάνι του. Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο, Εθνικό Ναυτικό Μουσείο, Μουσείο Μετανάστευσης και σηµαντικά σκαριά που άντεξαν στον χρόνο και έχουν κηρυχθεί µνηµεία «συναντώνται» στη Δραπετσώνα, στον λόφο Καστράκι, δίπλα στην Ηετιώνεια Πύλη. Εκεί όπου σήµερα βρίσκονται εγκαταλελειµµένα κτίρια του Οργανισµού Λιµένος Πειραιώς θα δηµιουργηθεί ένας νέος πυρήνας πολιτισµού για την υποδοχή των χιλιάδων τουριστών που φτάνουν απέναντι στο λιµάνι, χάρη στη συνεργασία του υπουργού Πολιτισµού και Τουρισµού Παύλου Γερουλάνου και του Οργανισµού Λιµένος Πειραιώς διά του προέδρου και διευθύνοντος συµβούλου του Γιώργου Ανωµερίτη. «Πρόκειται για ένα σχέδιο που θα ολοκληρωθεί σε ορίζοντα 15ετίας, αλλά θα αλλάξει το πρόσωπο που παρουσιάζει ο Πειραιάς στους τουρίστες» λέει στα «ΝΕΑ» η γενική γραµµατέας του ΥΠΠΟΤ, Λίνα Μενδώνη, αν και διευκρινίζει πως ήδη έχει αρχίσει η αποτύπωση των χώρων, ενώ για τη συνολική διαµόρφωση δεν αποκλείεται να κηρυχθεί διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισµός. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην Πολιτιστική Ακτή Πειραιά, όπως ονοµάζεται το αναπτυξιακό σχέδιο, θα έχει το κτίριο του Silo (γνωστό ως Ρολόι). Χτισµένο το 1929, σώζει στο εσωτερικό του τον εξοπλισµό του και ενώ θα λειτουργεί ως χαρακτηριστικό δείγµα βιοµηχανικής αρχαιολογίας, στους χώρους του προβλέπεται να στεγαστεί το Εθνικό Ναυτικό Μουσείο, το οποίο «θα καλύψει ένα µεγάλο παράδοξο», όπως λέει η Λίνα Μενδώνη. Το γεγονός ότι η Ελλάδα µε τη µεγάλη ναυτική ιστορία και έναν από τους µεγαλύτερους εµπορικούς στόλους παγκοσµίως δεν διαθέτει κρατικό ναυτικό µουσείο. Εκεί θα βρουν στέγη συλλογές τουλάχιστον τεσσάρων γενεών από µεγάλες ναυτικές οικογένειες της Ελλάδας τις οποίες ο ΟΛΠ µπορεί να εξασφαλίσει (υπολογίζονται σε έξι). Τα 16.000 τ.µ. του όµως είναι αρκετά για να υλοποιηθεί και ένα πρότζεκτ που από το 2002 έχει µείνει στο συρτάρι: η ίδρυση Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων και Υποβρύχιας Αρχαιολογίας, ώστε να εκτεθούν οι περισσότερες από 10.000 αρχαιότητες, οι οποίες σήµερα στοιβάζονται σε αποθήκες. Πάνω από 3.000 τ.µ. εκθεσιακών χώρων θα κερδίσει το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά καθώς από τα 1.700 τ.µ. που διαθέτει σήµερα θα απλωθεί σε επιφάνεια 5.000 τ.µ. Το κτίριο που προγραµµατίζεται να φιλοξενήσει το µουσείο -το σηµερινό και προσφάτως ανακαινισµένο έχει περιορισµένη επισκεψιµότητα καθώς δεν διαθέτει πάρκινγκ- θα απαλλαγεί από το υπερβολικό πανωσήκωµα που πνίγει τον γειτονικό αρχαιολογικό χώρο µε τον οποίο σχεδιάζεται να επικοινωνεί µε γέφυρα, ενώ δεν αποκλείεται και η κατάργηση της ενδιάµεσης οδού. Όσο για το υπάρχον µουσείο, θα λειτουργήσει ως εκθεσιακός χώρος. Τρίτη στάση στο νέο πολιτιστικό πάρκο θα αποτελεί η Πέτρινη Αποθήκη -επιφάνειας 2.000 τ.µ.- που θα µετατραπεί σε Μουσείο Μετανάστευσης. «Θα δηµιουργήσουµε έναν χώρο ώσµωσης που θα µιλά όχι µόνο για τους µετανάστες που φτάνουν στην Ελλάδα και τον πολιτισµό τους, αλλά και για εκείνους που έφυγαν» δίνει το στίγµα του χώρου η Λίνα Μενδώνη. Λιµάνι χωρίς πλοία όµως δεν γίνεται. Γι΄ αυτό και στην πέτρινη δεξαµενή για επισκευές πλοίων θα φιλοξενηθούν µερικά από τα περίπου 10 κηρυγµένα µνηµεία σκαριά, τα οποία όχι απλώς θα αποτελούν συµπλήρωµα των γειτονικών µουσείων, αλλά πιθανόν να κάνουν µικρές βόλτες και να λειτουργούν ως εστιατόρια. Παραπονεµένοι δεν θα µείνουν ούτε οι κινηµατογραφιστές και οι φωτογράφοι από την Πολιτιστική Ακτή Πειραιά, δεδοµένου πως ένα από τα δύο κτίρια που αποµένουν στην ακτή θα αξιοποιηθεί ως χώρος υποδοµών για γυρίσµατα και φωτογραφίσεις. Το πρόσωπο του Πειραιά όµως θα αλλάξει και στην περιοχή της Πειραϊκής, όπου ήδη έχουν ξεκινήσει από τις αρχές Σεπτεµβρίου οι αποχωµατώσεις και ο καθαρισµός του Κονώνειου Τείχους, εκεί όπου κάποτε απλώνονταν τραπεζάκια από γειτονικά εστιατόρια. Εκτιµάται δε, σύµφωνα µε την προϊσταµένη της ΚΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Έφη Λυγκούρη, πως ώς τον Δεκέµβριο θα έχει αποκαλυφθεί σηµαντικό κοµµάτι (άνω των 100 µ.) των τειχών, ενώ ο τρίτος αρχαιολογικός χώρος που έχει αναδειχθεί είναι η Διαµέσου Πύλη η οποία αναµένεται να ενοποιηθεί δηµιουργώντας ένα νέο αρχαιολογικό πάρκο µε τον Αστικό Πυλώνα, δίπλα στη βασική αρτηρία εξόδου του Πειραιά, εκεί όπου βρισκόταν το κέντρο «Βαρελάδικο».   Συνάντηση εργασίας για τη ταχύτερη προώθηση δύο σημαντικών έργων Πολιτισμού στον Πειραιά, συνολικού προϋπολογισμού 4.100.000€, είχε χθες (29/3) στο Υπουργείο Πολιτισμού ο Αντιπεριφερειάρχης Πειραιά Γ. Γαβρίλης με τη Γ.Γ. του Υπουργείου, Μ. Βλαζάκη, τις Προϊστάμενες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, Στ. Χρυσουλάκη και της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων, Αμ. Ανδρουλιδάκη. Τα δύο νέα μεγάλα έργα είναι τα εξής: (α) Η ανάδειξη του Αρχαίου Θεάτρου Ζέας. Η μελέτη για την ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου χρηματοδοτήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής. Για την υλοποίηση της μελέτης η Περιφέρεια Αττικής έχει εντάξει και δεσμεύσει στο πρόγραμμά της ποσό 2.200.000 €. (β) Η αποκατάσταση και διαμόρφωση του διατηρητέου κτηρίου του παλαιού Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά, σε χώρο περιοδικών εκθέσεων. Για την αποκατάσταση του παλαιού Αρχαιολογικού Μουσείου η Περιφέρεια θα χρηματοδοτήσει μέσω προγραμματικών συμβάσεων με τις αρμόδιες Διευθύνσεις του Υπουργείου, τόσο την εκπόνηση των οριστικών μελετών (προϋπολογισμός 400.000 €) όσο και την υλοποίηση του έργου (προϋπολογισμός 1.500.000 €). Τα δύο αυτά έργα θα αλλάξουν τη φυσιογνωμία και τα χαρακτηριστικά όλου του οικοδομικού τετραγώνου, που βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, σηματοδοτώντας μια σημαντική σε κλίμακα και συμβολισμό αστική παρέμβαση που θα καταστήσει την ευρύτερη περιοχή σημείο αναφοράς για την πόλη και τους επισκέπτες. Ο Αντιπεριφερειάρχης Πειραιά Γιώργος Γαβρίλης σε δήλωσή του σημείωσε ότι η συγκρότηση και ανάδειξη μιας σύγχρονης και ελκυστικής, για κατοίκους και επισκέπτες, πολιτιστικής ταυτότητας στην περιοχή του Πειραιά, αποτελεί σταθερή προτεραιότητα για την Περιφέρεια Αττικής. Μετά από δεκαετίες, η πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής ανασυγκροτείται με μεγάλα έργα και παρεμβάσεις ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, εκθέσεις και πολιτιστικές δράσεις εν γένει. Εγκαίνια το 2026 για το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά Σοφία Κοντογιάννη    Τρισδιάστατα εκτυπωμένη αιωρούμενη τριήρης - Φωτό: Υπουργείο ΠολιτισμοΤο 2026 πρόκειται να εγκαινιαστεί το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά, το οποίο θα αναδεικνύει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς που έχουν βρεθεί στον βυθό της θάλασσας.Παράλληλα, το εν λόγω Μουσείο θα αποτελεί εμβληματικό πολιτιστικό τοπόσημο για το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, τον Πειραιά. Όπως αναφέρει η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, πρόκειται για «ένα όραμα δεκαετιών, το οποίο πλέον είναι στην τελική ευθεία για την υλοποίηση και ολοκλήρωσή του. Η εξέλιξη της πατρίδας μας, από την προϊστορία μέχρι τις μέρες μας, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη θάλασσα, τη ναυτιλία, τη ναυτοσύνη.Βασικός σκοπός της δημιουργίας του Εθνικού Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων είναι, μέσα από τα ευρήματα των θαλασσών μας, να αναδειχθεί ο ελληνικός πολιτισμός στη μεγάλη διαχρονία του, στη μακρά ιστορική και αδιάλειπτη διάρκειά του, σ΄ έναν χώρο στον οποίο θα εκτίθενται αποκλειστικά οι ενάλιες αρχαιότητες. Αυτά τα χαρακτηριστικά θέλουμε να αναδείξουμε στο Εθνικό Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, σχεδόν μοναδικό στο είδος του: Είναι ένα εμβληματικό έργο πολιτισμού, σε ένα κτήριο τοπόσημο για τον Πειραιά, στην Ηετιώνεια Ακτή, το Σιλό…». Πρόσκληση ενδιαφέροντος για το Γούρι του 2026 Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η θάλασσα ή η ενάλια αρχαιολογία θα αποτελέσουν και την πηγή έμπνευσης και για το Γούρι του 2026. Ειδικότερα, ο Οργανισμός Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων ο οποίος έχει την ευθύνη της λειτουργίας των πωλητηρίων σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, στα οποία μεταξύ άλλων, διατίθεται σειρά αναμνηστικών ειδών, χρηστικών και διακοσμητικών αντικειμένων, με θέματα εμπνευσμένα από την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά, απηύθυνε πρόσκληση ενδιαφέροντος για τη δημιουργία του Γουριού του 2026. Μεταξύ άλλων, το Γούρι θα είναι κατασκευασμένο από ασήμι 925 ο και επιχρυσωμένο ασήμι 925 ο, συνολικού βάρους, το ελάχιστο, 4 γραμμάρια, ενώ θα πρέπει να διακρίνεται από καλαισθησία και ποιότητα. Το κόστος της πρότασης δεν θα πρέπει να ξεπερνάει τα 15 ευρώ και η τελική ποσότητα τεμαχίων θα οριστεί από τον ΟΔΑΠ. Σημειώνεται ότι κάθε υποψήφιος μπορεί να καταθέσει έως 3 προτάσεις, ενώ η καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή τους είναι η 9η Απριλίου και ώρα 12.00’.      ΜΕ ΛΕΦΤΑ ΑΠΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ  Νίκος Καραγιάννης 28.03.2022 Στο Ταμείο Ανάκαμψης εντάχθηκε με απόφαση του υπουργείου Οικονομικών το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Το έργο αφορά στην ενεργειακή αποδοτική ανακαίνιση του εμβληματικού βιομηχανικού κτιρίου “SILO” στον Πειραιά, το οποίο θα λειτουργήσει εκ νέου ως Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, με βελτιωμένη τη φυσική πρόσβαση στους χώρους του Μουσείου για επισκέπτες με ειδικές ανάγκες και ηλικίες άνω των 65 ετών. Το έργο θα υλοποιηθεί μέσω της δράσης “Πολιτιστικές διαδρομές σε εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους”. Φορέας Υλοποίησης είναι η Διεύθυνση Μελετών & Εκτέλεσης Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η δημόσια δαπάνη του έργου που προτείνεται για εγγραφή στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ανέρχεται σε ποσό ύψους 77.563.212,46€, ενώ οι πιστώσεις του τρέχοντος έτους σε ποσό ύψους 8.315.912,46€. Σύμφωνα με το προγραμματισμένο χρονοδιάγραμμα το έργο θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το 4ο τρίμηνο του 2025. Όπως αναφέρεται στην απόφαση ο στόχος είναι η ολοκλήρωση του μουσείου εναλίων αρχαιοτήτων και πιο συγκεκριμένα: 1α)ολοκλήρωση των εργασιών ενεργειακής απόδοσης και 1β) διοργάνωση μόνιμης έκθεσης που δημιουργεί σημαντική προστιθέμενη αξία για τον τουρισμό και τον πολιτισμό του Πειραιά και της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας. Το έργο Για το έργο οι προμελέτες χρηματοδοτήθηκαν από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Το Μουσείο θα βρίσκεται στην Ηετιώνια Ακτή στο Λιμάνι του Πειραιά μετατρέποντας τον σημερινό χώρο του Σιλό. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος, “το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων θα φιλοξενήσει ευρήματα ανελκυσθέντα από όλες τις ελληνικές θάλασσες: αγάλματα, τμήματα γλυπτών, μέσα συναλλαγών, σκαριά και εξαρτήματα εξοπλισμού πλοίων, οπλικά εργαλεία, επιγραφές, είδη καλλωπισμού, χρηστική και επιτραπέζια κεραμική, εργαλεία και ποικίλα αντικείμενα, προερχόμενα από υποβρύχιες αυτοψίες, έρευνες και ανασκαφές, αλλά και αυτόβουλες παραδόσεις ιδιωτών ή κατασχέσεις. Το Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων θα προσφέρει στον επισκέπτη την εμπειρία της κατάδυσης στο παρελθόν, με σταθμούς στον χρόνο, καταβυθισμένους οικισμούς, ναυάγια, ομοιώματα πλοίων, σκαριά και φορτία εμπορικών πλοίων, χάρτες και διαγράμματα, ψηφιακές εφαρμογές και προβολές, ενώ ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί σε εκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα. Με την προβλεπόμενη νέα προσθήκη, οι εγκαταστάσεις του Μουσείου θα ξεπερνούν τα 13.000 τ.μ., τα οποία κατανέμονται σε εκθεσιακούς χώρους για μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις, σε χώρους για εκπαιδευτικά προγράμματα και επιστημονικές δράσεις (αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη, πολυμέσα), εργαστήρια συντήρησης, χώρους παροχής υπηρεσιών προς τους επισκέπτες (υποδοχή, βεστιάριο, πωλητήριο, αναψυκτήριο, εστιατόριο, ιατρείο), γραφεία διοίκησης”.   Διαμόρφωση πύλης εισόδου στον Πειραιά για επισκέπτες της κρουαζιέρας. Ανάδειξη κεντρικής και πολιτιστικής διαδρομής με παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο Η πράξη αφορά στην ανάπλαση και διασύνδεση τριών κεντρικών οδικών αξόνων (οδός Χαρ. Τρικούπη, Ηρώων Πολυτεχνείου και οδός IIας Μεραρχίας) και τριών τοποθεσιών ειδικού αρχαιολογικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος (Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, Αρχαιολογικός Χώρος της πλατείας Ροντήρη και Αρχαιολογικός χώρος της πλατείας Τερψιθέας) του κέντρου του Πειραιά. Οι προαναφερθέντες χώροι διαμορφώνονται κατά κύριο λόγο σε σχέση με τους πεζούς περιπατητές και επισκέπτες του Πειραιά, ιδιαίτερα δε αυτούς που κινούνται μεταξύ του τουριστικού λιμανιού (Ζέα) και του κεντρικού Λιμένα και συγκεκριμένα του τμήματος πρόσδεσης των κρουαζιερόπλοιων. Οι παρεμβάσεις στο οδικό δίκτυο αφορούν στις οδούς Χαρ. Τρικούπη και Ηρώων Πολυτεχνείου, καθώς και σε εναλλακτικές διαδρομές που πιθανώς επιλεγούν κατά την εκπόνηση της κυκλοφοριακής μελέτης. Η οδός IIας Μεραρχίας, έχει αναπλαστεί στα πλαίσια εργολαβίας του Δήμου Πειραιά χρηματοδοτούμενης από το ΕΣΠΑ και ως εκ τούτου η επέμβαση επ' αυτής θα είναι περιορισμένη, χωρίς καθαιρέσεις υφισταμένων κατασκευών και διαμορφώσεων, αλλά μόνο με εμπλουτισμό αυτής με αστικό εξοπλισμό που θα συνάδει με των προαναφερθεισών οδών και σήμανση που θα οδηγεί προς τους αρχαιολογικούς χώρους, προσδίδοντάς της το χαρακτήρα εναλλακτικής της Χαριλάου Τρικούπη διαδρομής, συνδεδεμένης στην ενιαία αρχιτεκτονική ενότητα. Στόχος της παρέμβασης είναι η ανάδειξη της υφιστάμενης οδού σύνδεσης (οδός Χαρ. Τρικούπη) των δύο προαναφερθέντων λιμένων του Πειραιά σε κεντρικό αρχιτεκτονικό άξονα και ταυτόχρονα, η δημιουργία μιας πολιτιστικής διαδρομής η οποία περιλαμβάνει τους τρεις προαναφερθέντες αρχαιολογικούς χώρους. Σκοπός της δράσης είναι η ανάδειξη των σημαντικότερων αρχαίων μνημείων του Πειραιά, την ένταξή τους στη ζωή της πόλης και στις τουριστικές διαδρομές της, καθώς και η ανάπλαση και αναβάθμιση του περιβάλλοντός τους, προκειμένου να αναδειχθεί η ιστορική φυσιογνωμία της πόλης, ως αρχαίου λιμανιού και αστικού κέντρου της Μεσογείου​ Η δράση «5.1.27.ΕΦΔΠ Διαμόρφωση πύλης εισόδου στον Πειραιά για επισκέπτες της κρουαζιέρας. Ανάδειξη κεντρικής και πολιτιστικής διαδρομής με παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο» εντάσσεται στην κατηγορία δράσεων «2.6.3 Δράσεις αναβάθμισης και ανάπτυξης πολιτιστικών διαδρομών Δήμου Πειραιά» της Στρατηγικής ΟΧΕ/ΒΑΑ Δήμου Πειραιά του Περιφερειακού Προγράμματος - ΠεΠ «Αττική» 2021-2027 και αφορά σε έργο που είχε ενταχθεί στο ΠΕΠ «Αττική» στην ΠΠ 2014- 2020 (MIS 5050534) στο πλαίσιο της Πρόσκλησης του ΕΦΔ Δήμου Πειραιά με κωδικό PIR013, μεταφέρθηκε στο Πρόγραμμα του ΥΜΕΠΕΡΑΑ στην ΠΠ 2014-2020 και πρόκειται να ολοκληρωθεί στη νέα Προγραμματική Περίοδο ΠΠ 2021-2027 του Προγράμματος «Αττική» του ΠΕΠ.​ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΤΡΟ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ    Η μόνιμη έκθεση που αναδεικνύει το σύστημα ύδρευσης της αρχαίας πόλης του Πειραιά στον σταθμό «Δημοτικό Θέατρο» αποδόθηκε σήμερα στους πολίτες με τους τρεις σταθμούς του Μετρό Πειραιά, οι οποίοι εγκαινιάστηκαν από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Για το δόγμα της αρμονικής συνύπαρξης αρχαιολογίας και Μετρό, που έχει ως αρχή τον σεβασμό στα αρχαιολογικά ευρήματα χωρίς αυτά να αποτελούν τροχοπέδη για την υλοποίηση μεγάλης κλίμακας έργων υποδομής, μίλησε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη. Κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής έρευνας, της μεγαλύτερης που έγινε ποτέ στην πόλη του Πειραιά, αποκαλύφθηκαν 150 κατασκευές σχετιζόμενες με αρχαία υδροσυστήματα, χαρακτηριστικές της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Αυτές έρχονται να προστεθούν στα περισσότερα από 345 πηγάδια και 388 δεξαμενές που έχουν ήδη βρεθεί σε παλιότερες ανασκαφές στην πόλη. Η συνολική έκταση που ελέγχθηκε αρχαιολογικά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων σε 5 Σταθμούς και 7 Φρέατα Εξαερισμού, προσεγγίζει τα 30.000 τ.μ., ενώ οι σωστικές ανασκαφικές έρευνες διενεργήθηκαν σε συνολική επιφάνεια 7.500 τ.μ. Υπό μόνιμη αρχαιολογική παρακολούθηση πραγματοποιήθηκαν όλες οι εκσκαφικές εργασίες, αλλά και η διάνοιξη των 7,6 χλμ της σήραγγας διέλευσης των συρμών. Στην ομιλία της η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ανέφερε: «Εκφράζοντας το σύνολο των συνεργατών μου στο Υπουργείο Πολιτισμού θα ήθελα να ευχαριστήσω για την εξαιρετική συνεργασία τον Κώστα Καραμανλή, τον Γιώργο Καραγιάννη, το Νίκο Ταχιάο, το Νίκο Κουρέτα και τους συνεργάτες τους. Η μακρά ιστορική διάρκεια του ελληνικού πολιτισμού -στον χρόνο και στον χώρο- έχει ως επακόλουθο, οι δραστηριότητες της σύγχρονης εποχής να διασταυρώνονται με τις σωζόμενες στο υπέδαφος υλικές μαρτυρίες του παρελθόντος. Ο όρος «αρχαιολογικό παλίμψηστο» χρησιμοποιείται, προκειμένου να αποδώσει τα επάλληλα στρώματα των υλικών καταλοίπων της ανθρώπινης δραστηριότητας, η οποία συνεχίζεται για αιώνες στις ίδιες περιοχές, ιδιαίτερα στον αστικό ιστό των πόλεών μας. Ειδικά στην περίπτωση μεγάλης έκτασης ή της ευρείας γεωγραφικής κατανομής δημόσιων κοινωφελών υποδομών, η συνάντηση αυτή, ανάμεσα στα έργα του σήμερα και στα απτά τεκμήρια της ιστορίας, καθίσταται σχεδόν αναπόδραστη. Συνταγματική υποχρέωση και θεσμικό μας καθήκον αποτελεί η διασφάλιση των προϋποθέσεων και η λήψη των κατάλληλων μέτρων, ώστε η εξυπηρέτηση των αναγκών διαβίωσης, ανάπτυξης και προόδου του σύγχρονου ανθρώπου, να συνυπάρχει με το πολύτιμο -για την εξέλιξη και την ευημερία της κοινωνίας- κεφάλαιο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί την πιο ζωντανή απεικόνιση της εξελικτικής πορείας ενός λαού και ενός τόπου. Δημιουργεί υψηλές προστιθέμενες αξίες. Δεν φαλκιδεύει την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας μας. Αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα και πολλαπλασιαστή της οικονομικής και κοινωνικής μας προόδου. Ένα τεχνικό έργο, το Μετρό εν προκειμένω, είναι η αιτία της μεγαλύτερης ανασκαφικής έρευνας –και μάλιστα με πρότυπο τρόπο και με καινοτόμες μεθόδους- που έγινε ποτέ στην πόλη του Πειραιά. Η συνολική έκταση, που ελέγχθηκε αρχαιολογικά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων σε 5 Σταθμούς και 7 Φρέατα Εξαερισμού, προσεγγίζει τα 30.000 τ.μ., ενώ σωστικές ανασκαφικές έρευνες διενεργήθηκαν σε συνολική επιφάνεια 7.500 τ.μ.. Υπό μόνιμη αρχαιολογική παρακολούθηση πραγματοποιήθηκαν όλες οι εκσκαφικές εργασίες, αλλά και η διάνοιξη των 7,6 χλμ της σήραγγας διέλευσης των συρμών από το ΤΒΜ. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών αυτών αποκαλύφθηκαν 150 κατασκευές σχετιζόμενες με αρχαία υδροσυστήματα, χαρακτηριστικές της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Αυτές έρχονται να προστεθούν στα περισσότερα από 345 πηγάδια και 388 δεξαμενές, που έχουν βρεθεί σε παλιότερες ανασκαφές στην πόλη. Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον αρχαιολογικό νόμο, το Υπουργείο Πολιτισμού ζήτησε από την Αττικό Μετρό την υλοποίηση στον σταθμό «Δημοτικό Θέατρο» μιας μόνιμης έκθεσης για το Σύστημα Ύδρευσης της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Η πρόκληση ήταν ιδιαίτερη για την Εφορεία Αρχαιοτήτων, καθώς η μουσειακή έκθεση έπρεπε να ενσωματωθεί σε ένα πολυσύχναστο και πολύβουο χώρο. Η κεντρική ιδέα υπήρξε και η αφετηρία για τη σύνθεση του μουσειολογικού σκεπτικού: «H σύνδεση της διαχείρισης του νερού με την ιστορική και κοινωνική εξέλιξη της πόλης του Πειραιά από τα Κλασικά χρόνια έως την Ύστερη αρχαιότητα». Ο σταθμός, αλλά και το κέντρο της πόλης του Πειραιά, κοσμούνται με μία αρχαιολογική έκθεση, που μπορεί να λειτουργήσει ως αφετηρία για τη διασύνδεση -μέσω πολιτιστικών διαδρομών- των οικιστικών και των οχυρωματικών καταλοίπων, ορατών στους ανοιχτούς αρχαιολογικούς χώρους της σύγχρονης πόλης, των Νεωσοίκων και του Θεάτρου της Ζέας με το Αρχαιολογικό Μουσείο, δημιουργώντας ένα δυναμικό πλέγμα πολιτισμού. Η έκθεση, η οποία μαζί με το Μετρό αποδίδεται στην πόλη, συμβάλλει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της, ιδιαίτερα σήμερα, που η οικονομική, τουριστική και κοινωνική επιτυχία των πόλεων βασίζεται ολοένα και περισσότερο στη δυνατότητα να αναπτύσσουν νέα σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, που αναδεικνύουν τη δυναμική τους. Κύριε Πρωθυπουργέ, Στις αρχές της χιλιετίας μας, ο τρόπος διαχείρισης των αρχαιοτήτων στο πλαίσιο κατασκευής του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου της Αθήνας δημιούργησαν διεθνώς μία Σχολή, η οποία έχει γίνει αποδεκτή στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία. Σήμερα, πιστοί στις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησής σας, μπορούμε ανεπιφύλακτα να υποστηρίξουμε ότι η συνεργασία των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού με το Υπουργείο Υποδομών -και εν προκειμένω με την Αττικό Μετρό- σε όλους τους τομείς των εργασιών απέδειξε ότι μια σωστά σχεδιασμένη πολιτική μπορεί να αποδώσει απτά αποτελέσματα σε πολλά επίπεδα. Το έργο του Μετρό στον Πειραιά αποδεικνύει ότι η παρουσία αρχαιοτήτων και η έρευνα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, στο πλαίσιο ενός μεγάλου δημόσιου κοινωφελούς έργου, συνιστά ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την πόλη, παρά εμπόδιο στην ομαλή εξέλιξη του έργου. Η αρχαιολογική έρευνα αφηγείται ιστορίες από τη διαχρονική ζωή της πόλης, που μπορούν να συνδυαστούν δημιουργικά με την αναπτυξιακή προοπτική κάθε σύγχρονης πόλης. Αυτό το τελευταίο αποδεικνύεται και στην περίπτωση του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου στη Θεσσαλονίκη. Το ιστορικό όφελος από την αρχαιολογική έρευνα σε όλο το έργο, ιδιαίτερα στους σταθμούς «Αγία Σοφία» και «Βενιζέλου» με την αποκάλυψη -εκτός των άλλων πολύ σημαντικών ρωμαϊκών και βυζαντινών καταλοίπων οικιστικών μαρτυριών της Θεσσαλονίκης του Κασσάνδρου, είναι τεράστιο. Στο τέλος του 2023, εσείς, κ. Πρωθυπουργέ, θα είστε εκείνος που θα αποδώσει στην Θεσσαλονίκη, όχι μόνον τον Μητροπολιτικό Σιδηρόδρομο με πέντε σταθμούς-μουσεία, αλλά και με τον μεγαλύτερο διεθνώς αρχαιολογικό χώρο ενταγμένο σε ένα μείζον τεχνικό έργο, στην καθημερινότητα της πόλης και των επιβατών του Μετρό».

ΠΗΓΕΣ

 https://www.avgi.gr/

 Τα Νέα, Μ. Αδαμοπούλου, 21/9/10

 https://www.archaiologia.gr/

 https://www.patt.gov.gr/

 https://www.tornosnews.gr/

 https://ypodomes.com/

 https://www.espa.gr/

 https://www.naftemporiki.gr